Татарская свадьба: сценарий проведения торжества

Подготовка к татарской свадьбе

Готовятся к татарской свадьбе основательно и еще задолго до официальной даты торжества. Перед тем, как состоится бракосочетание, в дом девушки приходят сваты и родители парня, договариваются о свадьбе своих детей, обязательно с благословения муллы. Жених и невеста участия в переговорах не принимают. Сватовство проходит в три этапа:

• смотрины невесты;
• рассказ о женихе;
• переговоры между сторонами.

Жениха представляют сват (яучы) и один из старших родственников. Если первые две части сватовства прошли удачно, то на третьем этапе переговоров подключаются отец и мать новобрачного. В заключительной части сватовства стороны оговаривают денежные и другие важные моменты быта молодой семьи: где будут жить новобрачные, кто и что покупает для обустройства жилья, каков будет вклад мужа в новую семью, объем калыма за невесту и еще много других вопросов.

По татарскому обычаю, выкуп за невесту можно выплачивать частями до торжества или отдать целиком в день свадьбы. В качестве калыма чаще всего предлагают золотые украшения, зимнюю и летнюю одежду, постельное белье, посуду, деньги. Какое будет приданое у невесты, переговорщики во время сватовства не обсуждают. Если стороны договорились, об успешном исходе сватовства сообщают молодым и определяются с датой помолвки. После оговаривается сценарий торжества, которое состоит из свадебных татарских ритуалов.

Никах – свадебный обряд мусульманского брака. Он проводится в мечети или в доме новобрачной. В таинство обряда входят: молитвы, чтение Корана, духовные наставления молодым. Священные обеты дают либо молодожены, либо те, кто их представляет. После завершения Никаха, брак регистрируют в ЗАГСе. Жених и невеста подают заявление в день помолвки. Этих мероприятий достаточно, чтобы девушка считалась сосватанной и получила статус «ярекшен кыз».

Татарская свадьба (Туй) – торжество, которое продолжается несколько дней. Оно начинается в доме невесты, а затем плавно переходит в жилище жениха. В наши дни татары обычно празднуют свадьбу в ресторане на протяжении нескольких дней.

Если молодые хорошо знают друг друга, а родители согласны на бракосочетание детей, то сватовство и помолвку проводят в один день. В доме родителей девушки накрывают стол. Самые близкие родственники с обеих сторон оговаривают условия бракосочетания детей и дарят друг другу подарки.

После помолвки начинается подготовка к свадьбе, которая занимает в среднем от 3 до 5 недель. Жених выплачивает калым частями, покупает подарки невесте, ее родителям и близкой родне. Невеста завершает готовить приданое, которое начала припасать еще подростком. Родители молодых и ближайшие родственники организовывают свадебное веселье.

Украшение места проведения торжества

Свадьба у татар празднуется несколько дней. Место проведения торжества украшают согласно вкусу, желаниям и религиозным предпочтениям молодоженов, а также их родителей. Пользуются популярностью обычные свадебные украшения (гирлянды, воздушные шарики, цветочные композиции), а также очень модный сегодня национальный декор: нарядные скатерти, посуда с татарскими узорами, подушечки с орнаментом. Если новобрачные религиозны, то место проведения свадебного торжества принято украшать декорированными элементами с духовными наставлениями из Корана.

Музыкальное сопровождение

Музыкальный аккомпанемент на татарской свадьбе должен состоять как из народных, так и современных композиций, чтобы удовлетворить запросы старшего поколения и молодежи.

Интересно, что у татар имеются свои неповторимые инструменты, такие как тальян и домбра. Таким образом можно прекрасно подчеркнуть национальную направленность торжества, пригласив народный ансамбль для развлечения гостей. Не менее популярны и мелодии татарских эстрадных исполнителей, а также мотивы популярных зарубежных композиций.

Традиционные татарские наряды молодоженов

Традиционные татарские свадебные одежды молодоженов разительно отличаются от привычных для нашего глаза европейских нарядов. Невеста – символ скромности и чистоты, поэтому праздничная одежда молодой должна полностью закрывать тело, руки, область декольте и шею. Чтобы понять, как выглядит свадебный наряд татарской невесты, посмотрите фотографию ниже. Платье до пят или же брюки с туникой сочетаются с головным убором, который полностью закрывает волосы. Девушка может оставить открытыми лишь кисти рук и лицо, все остальное должно быть скрыто одеждой от посторонних взглядов. Для свадебных татарских нарядов используется плотная ткань.

К одежде жениха здесь относятся не столь скрупулезно и предъявляют намного меньше требований, чем к наряду невесты. Будущий супруг на свадебном торжестве может быть в обычном классическом костюме любого цвета, белой рубашке и галстуке. Одежда для татарского жениха практически ничем не отличается от наряда любого европейского новобрачного. Его выделяет лишь головной убор – тюбетейка.

Сценарий проведения татарской свадьбы

Организация торжества может быть спланирована по заранее оговоренным пожеланиям сторон, но обязательно с учетом национальных ритуалов татарской свадьбы. А ведущим праздничного застолья рекомендуется провести беседу с участниками, которые, возможно, желают внести свою лепту в сценарий торжества.

Сватовство

Во время сватовства родственники жениха наносят визит семье юной невесты. Разговор происходит в тоне полунамеков, что соответствует древним традициям татарской свадьбы. Подобный завуалированный стиль используется для того, чтобы отвлечь нечистую силу от счастья новобрачных.

Согласно обычаям, у татар принято всячески подчеркивать достоинства будущего супруга девушки. По заверениям родичей, их жених — отличный работник, регулярно посещает мечеть, уважительно и заботливо относится к старшим родственникам, а в дальнейшем обязуется чтить и любить свою суженую.

Далее следуют смотрины нарядившейся по такому случаю красавицы-невесты. После того как родичи остаются довольны друг другом и молодыми, начинается этап серьезных разговоров, обсуждения выкупа жениха. Несмотря на оглашенную цену калыма, необходимо поторговаться, что вполне в духе татарской свадьбы.

Обычно первая встреча благополучно завершается, как только стороны мирно договорились. В последующие встречи родителей совместные разговоры уже направлены на решение организационных моментов торжества и материальное благополучие будущей семьи.

Выкуп невесты

По татарской традиции в день бракосочетания родители будущей жены забирают жениха из его дома и отвозят в специальное помещение к молодой невесте, которое называется «кияу эйе». В давние времена такое временное помещение строили рядом с домом родителей невесты. Сегодня для этой цели снимают квартиру или номер в отеле. Кияу эйе предназначается также для первой брачной ночи.

Никах

Свадебный обряд Никах проводится в доме родителей девушки или в мечети. На этой торжественной церемонии, которая длится около часа, присутствуют мулла, новобрачные и близкие родственники виновников торжества. Обряд проводится в тишине за закрытыми дверями. Мулла садится во главе стола, а новобрачные на мужской половине стола или напротив него. Когда начинается молитва, молодожены встают и слушают святые слова в молчании. Потом жених и невеста дают брачный обет.

В конце свадебной церемонии мулла объявляет молодых мужем и женой перед Аллахом, напутствует их на семейную жизнь молитвами из Корана. Затем родственники дарят подарки мулле и поздравляют новобрачных с созданием новой семьи. После окончания татарского обряда Никах, молодожены с гостями отправляются в ЗАГС.

Туй

Официальная часть татарской свадьбы заканчивается в ЗАГСе. Теперь наступает самый веселый этап торжества, который состоит из:

• праздничного застолья в доме новобрачной;
• переезда жены к мужу;
• застолья в доме жениха.

Традиционно родители невесты накрывают стол в своем доме, чтобы встретить молодых после регистрации. Новобрачные садятся во главе праздничного стола, супруга должна находиться справа от мужа. Возле молодой жены размещаются родители новобрачного, а рядом с молодым мужем – родители жены. Справа – родня мужа, слева – родственники жены. Начинается татарское свадебное гуляние с традиционных угощений, конкурсов, национальных танцев и песен, развлечений.

После торжества в доме невесты молодые отправляются в кияу эйе, где проводят первую совместную ночь. На второй день для новобрачных топится баня, их угощают оладьями и блинами. Молодых поздравляют родственники, соседи, друзья и знакомые с обеих сторон. После нескольких дней гуляний происходит один из самых важных обрядов татарской свадьбы – переезд жены в дом мужа. А само застолье продолжается еще несколько дней.

Переезд жены в дом мужа

После продолжительного застолья начинается важный этап праздника — молодая жена должна первый раз переступить порог дома мужа. Это мероприятие — серьезное испытание для неопытной девушки. Юная барышня должна продемонстрировать свою хозяйственность, а также приветливость и учтивость по отношению к свекрови, свекру и близкой родне мужа. В свою очередь мать и отец её избранника должны ободрить новобрачную, оказать ей радушный прием, понимая ее волнение.

Свадебный кортеж отправляется в путь к счастливой семейной жизни. Встреча невестки на татарской свадьбе проводится с соблюдением национальных обычаев и самобытных примет. Знаком сердечного уважения и почета к новому члену семьи считается постеленная шкура животного перед порогом дома или расшитая подушка. Свекровь и старшие родственницы выносят молодой девушке специальное угощение — свежую сдобу с медом, символ достатка новой семьи. В специальной посуде выносят муку, и молодая жена окунает в неё руки, чтобы показать свою готовность вкусно и сытно кормить семью, печь хлеб. Свекровь в помощь молодой семье дарит мелкую птицу для хозяйства: кур, гусей.

Обратите внимание, что дом молодой семьи, по традиции татарской свадьбы, должен быть освящен своеобразным действием. Юная жена торжественно располагает в нем свои предметы интерьера: вешает новые занавески, раскладывает расшитые полотенца, застилает полы домоткаными ковриками. Этот обряд определяет новый статус девушки, как хозяйки в доме.

Как только ритуальные приветствия завершаются, гостей и молодых приглашают к праздничному столу. Во время застолья новые родственники одаривают друг друга небольшими приятными подарками: рукодельными полотенцами или расшитыми шарфами.

После проведенной ночи в доме жениха татары проводят еще один старинный обычай. Молодая жена рано утром отправляется к ближайшему источнику, чтобы принести полные ведра родниковой воды, стараясь не расплескать ни капли.

Свадебное застолье и национальные угощения

Национальная кухня татар изобилует жирными сытными кушаньями и большим количеством искусной выпечки. На праздничном столе можно найти блюда из баранины, говядины, конины, плов, пельмени из трех видов мяса, бэлиш, различные мясные пироги, казылык.

Из питья на стол подаются медовый напиток, катык, качественный черный чай и современная газированная вода. В отличие от многих других национальных свадеб, алкогольные напитки на бракосочетании у татар под строгим запретом.

Особого внимания на банкете заслуживает ритуальное мясное блюдо — вареный гусь. После приготовления птицу осторожно разделывает старший родственник жениха, стараясь не повредить кости. Части гуся торжественно вручают молодым со старинными шутками и пословицами. Жене полагается крыло или шейка, мужу — голова. Вместе с частями птицы гости вручают молодым денежные суммы и праздничные подарки.

Большое внимание на татарской свадьбе уделяется свадебному столу. Здесь разнообразие десертов приятно удивляет и включает в себя следующие национальные угощения:

Чак-чак или баурсак. В народе лакомство также называют «угощением невесты», так как оно должно быть приготовлено исключительно руками новобрачной. Это вкуснейшая выпечка из теста, обжаренная в смеси масла и меда. Сладость выкладывается горкой на тарелку, украшается фруктами, сладкими декоративными розочками, накрывается платком. По некоторым традициям татарской свадьбы первый кусочек отрезает родственница со стороны жениха и кладет деньги на платок. После этого чак-чаком угощаются все желающие.

Гульбадия. Это большой свадебный пирог из коржей, переложенных разнообразными начинками. Он может быть мясным, с рисом, картофелем или сладким, с курагой, творогом, изюмом.

Пышный и румяный пирог отец невесты накрывает чистым полотенцем или национальным платком и предлагает выкупить угощение гостям. Родственники и друзья складывают на него деньги для молодых. По традиции татарской свадьбы гульбадию разрезает опытный родственник, чтобы не деформировать многослойную структуру праздничного пирога. Куски лакомства распределяются между гостями, а часть полагается передать родственникам, не прибывшим на торжество.

Первый этап татарской свадьбы

Современные обычаи значительно отличаются от тех, которые существовали ранее. Но есть пары, которые стараются выдержать все традиции. И если их придерживаться, то начинается свадьба со смотрин, где родители жениха и невесты встречаются вместе и знакомятся. Затем между ними происходит сговор, где они договариваются о том, как будет проходить свадьба и оговариваются все вопросы, включая и финансовые. После семья жениха должна внести выкуп за невесту. И только после этого можно переходить к официальной и торжественной части свадьбы.

Как проходит официальная часть свадьбы

Как и в любой свадьбе, брак должен быть зарегистрирован официально. Это может быть традиционная роспись в ЗАГСЕ, а можно организовать выездную церемонию. Идей может быть великое множество. Можно создать красивые свадебные образы для молодоженов и гостей. Для тамады или ведущей так же подбирается специальный наряд в традиционном стиле. Перед ней стоит задача по организации встречи и проведения торжественной части.

• Встреча молодоженов проходит перед входом в банкетный зал. Для этого гости выстраиваются в две длинные колонки вдоль дороги, ведущей к входу. Используя руки, гости делают длинный коридор, сквозь который проходят жених и невеста. В руках гости держат цветы и ленты. В конце коридора натягивают большую длинную ленту, которые новобрачные должны перерезать ножницами. Это символизирует открытие свадебного торжества.
• В оформленном и украшенном банкетном зале ждут накрытые столы, куда отправляются молодожены с гостями. Для новобрачных накрывают отдельный стол, который расположен таким образом, чтобы все гости могли их хорошо видеть и при необходимости сказать тост.
• В банкетном зале устанавливают еще один небольшой столик рядом с молодоженами. На нем ставят национальное татарское блюдо, которое называется баурсак и шампанское. Рядом с этими лакомствами ставят специальную емкость, куда гости кладут деньги.
• После того, как молодожены разрезают ленту, они подходят к столу с национальным блюдом и пробуют его, запивая шампанским. Далее подходят поочередно гости, поздравляя молодых, и кладут в отведенную емкость деньги.
• Сначала подходят родные и самые близкие, а затем друзья. Только когда все гости смогли поздравить жениха и невесту, гости садятся за стол. Тамада от лица всех гостей еще раз поздравляет молодоженов с бракосочетанием и призывает всех гостей произнести три раза слово «ура».
• Особенность татарского застолья является празднование без спиртного. Поэтому все тосты, которые говорят гости за праздничным столом, сопровождаются без наличия алкоголя. Первый тост всегда звучит за молодых, второй за родителей, ну а третий за любовь.

Танцы на свадьбе

Как и в любой свадьбе, особое место в торжестве занимают танцы и конкурсы. Первый танец невеста танцует со своим отцом, а не с женихом. Для этого она должна подойти к папе и пригласить его на вальс. После красивого танца папы и дочери, отец подходит к жениху и передает ему свою дочь. Он может использовать различные слова напутствия и пожелания. Следом идет танец жениха и невесты, который заканчивается торжественным весельем и танцами в кругу гостей.

Конкурсы на свадьбе

В качестве развлечений можно устроить веселые конкурсы с танцами. Можно станцевать канкан и выбрать среди участников победителей. Заранее подготавливают символические подарки для гостей, которые вручают победителям конкурсов. Так же в татарских свадьбах часто устраивают традиционные танцы под шатром. Для этого используют большой отрез ткани, которой накрывают танцующих. А для задора можно провести небольшой аукцион, где гости смогут заплатить за танец с женихом или невестой.

Одна из главных особенностей татар

Главной особенностью татар является выражение почтения своим родственникам и корням, а также танцы, которые у них в крови. При создании сценария, обязательно стоит это учесть. Жених и невеста должны так же обсудить между собой насколько они хотят сохранить национальные традиции в свадебном торжестве и обязательно прописать это в сценарии.

Помимо свадебного торта можно сделать небольшой сладкий столик, где будут расположены различные татарские сладости на любой вкус. Окончание татарской свадьбы можно завершить шикарным фейерверком, запуском светящихся фонариков и воздушных шариков.

Сценарий для татарской свадьбы!

Танцевальные конкурсы

Прежде чем молодожены станцуют свой первый свадебный танец, невеста подходит к отцу и приглашает его на вальс. После папа с напутственными словами передает свою любимую дочь в руки новоиспеченному зятю, и новобрачные танцуют. Так начинается первый танцевальный перерыв между застольями.

Открыть конкурсную программу можно соревнованием на лучший канкан, который танцуют присутствующие женщины и даже невеста. Мужчины – главные судьи конкурса, именно они определяют самую длинноногую красавицу. Естественно, ею должна оказаться невеста. Но поощрительные призы другим участницам тоже надо подготовить. 

Еще один танцевальный конкурс этого сценария татарской свадьбы — танец молодоженов с гостями под одним шатром. Друзья новобрачных должны держать ткань над танцующими. Гости платят деньги за то, чтобы потанцевать с невестой или женихом медленный танец.

Финальный свадебный конкурс танцевальной программы — танец со свечами, запуск в небо воздушных шаров с пожеланиями молодоженов. Завершите праздник ярким акцентом – фейерверком.

Насытите программу развлечений именно танцевальными конкурсами, поскольку любовь к танцу – в крови у татар. Придумайте для сценария татарской свадьбы вариации для символических танцев тещи и зятя, свекра и невестки, свидетеля и свидетельницы и т.д. Максимально задействуйте при этом гостей, которые не должны чувствовать себя чужими на этом празднике.

Занимаясь составлением сценария свадьбы по татарским обычаям, непременно поинтересуйтесь у молодоженов, какие обряды национального свадебного торжества они намерены соблюдать. Предусмотрите их в своем сценарии. Веселье весельем, а уважение к своим корням у татар – доминирующий мотив любого праздника.

Сценарий татарской свадьбы

Яшьләр колагына киңәш сүзе һәм хитап

Аллаһе Тәгалә дөньядагы бар җан ияләрен дә парлы-парлы итеп яраткан. Чөнки тереклекнең тантана итү сере, яшәешнең мәңге дәвам итү хикмәте нәкъ менә парлы затларның үз токым-нәселләрен өзмичә дәвам итүендә. Кеше Сөю-Мәхәббәт дигән иң бөек хискә сәләтле зат. Бу инде адәм баласы үзенә пар сайлаганда, гаилә корганда җенси инстинктка таянып түгел, шулай ук исәп-хисаптан гына чыгып та түгел, ә гашыйк булып, ярату хисенә өстенлек биреп эш итәргә тиеш дигән сүз.

Театр гардеробтан башлана дигәндәй, гаилә тормышы да туйдан башлана. Туй йолалары традицион милли гореф-гадәтләрдән һәм традицион жанрлардан (җыр-шигырьләрдән, теләк-алкышлардан) тора. Аларның байтак өлеше, мәсәлән, кыз сорарга бару, килешү, никах укыту, кияү каршылау, «ишек бавы» йоласы, бүләк бирешү, кияү мунчасы, килен төшерү, су юлы күрсәтү, туй күтәрешү кебек горефләр, заман рухына ярашып, бүген дә дәвам итә һәм безнең йола иҗатының милли рухын билгели. Әмма шул ук вакытта хәзерге туйларда, үзара аралашу һәм стандартлашу закончалыгына бәйле рәвештә, урыс һәм башка халыклар йогынтысында барлыкка килгән яңа йолалар яки уеннар да кулланыла.

Төп һәм иң җитди яңа йола — рәсми рәвештә язылышу, ягъни никахны тантаналы шартларда теркәү. Илебездәге бар халыкларның да уртак йоласына әверелгән әлеге актка яшьләр җиңел машиналарда, яки, ягына карап, җигүле атта киләләр. Өсләрендә аларның кара костюм һәм ап-ак туй күлмәге, кәләшнең башында элекке шәльяулыкны алмаштырган ак бөркәнчек була. Язылышканда алар янә, яңа гадәт буенча, бер-берләренә алтын балдак кидерәләр — әлбәттә инде, парлашу һәм сөю-тугрылык билгесе итеп. Янә килеп, туй мәҗлесендә бүгенге мөселман яшьләрнең — кияү белән кәләшнең катнашуы һәм дә ирләр белән хатын-кызларның бер табында утыруы да — хәзерге заман казанышлары.

Никах туе һәркемнең тормышында бер генә мәртәбә була. Бер яктан, ул кияү белән кәләшнең кавышуын һәм мөстәкыйль тормышка аяк басуларын тантаналы төстә бәйрәм итү булса, икенче яктан, ул яшьләрнең традицион йолаларыбызны үтәү аша үзләренең татарлыгын, милли яшәешебезгә турылыклы булуларын раслау. Әлеге йолаларны җиренә җиткереп үтәү һәм, гомумән, туйны күңелле, гомердә истә калырлык итеп үткәрү исә, табигый инде, яшьләрнең үзләреннән һәм оештыручылардан тора. Моның өчен, билгеле, барысын да алдан уйлап кую, иҗади фантазиягә һәм кызыклы, бай эчтәлекле тасвирлама-сценарийга таянып эш итү сорала.

Бәйрәм тантаналарын махсус рәвештә сайлап куела торган тамада — табын башлыгы да, шулай ук, ягына яки нинди мәҗлес булуына карап, ике шаһит та алып бара ала.

Кыз сорарга бару

Элек кыз янына башта махсус яучы (вариантлары: димче, башкода) җибәрү, аның ата-анасының һәм үзенең ризалыгын да күбрәк шуның аша белү йоласы яшәп килгән булса, хәзерге вакытта бу гореф шактый үзгәрде. Ник дигәндә, кызның өйләнергә җыенган егеткә чыгарга риза булуы-булмавы алдан ук инде билгеле була, шуңа күрә дә аның ягын яучы ярдәмендә яулауның да, димләп ризалаштыруның да кирәге калмый. Әмма кыз сорарга бару егет ягы өчен барыбер зарури. Әлбәттә, кәләше кияүгә чыгарга риза булган тәкъдирдә дә. Бу асылда баласын кадерләп үстергән ата-анага чын егетләрчә хөрмәт күрсәтү, аларның да ризалыгын һәм алдан ук фатихаларын алу дигән сүз.

Хәзерге вакытта кыз сорарга күбрәк егетнең әти-әнисе, йә булмаса якын агасы, яки берничә туганы бара. Һәм еш кына аларга егет тә иярә. Шулай ук кәләшенең кулын сорарга егет кешенең үзе генә бару очраклары да күп бүген. Баручылар (асылда алар, өлешчә булса да, кода вазифасын башкаралар) үзләре белән элеккечә ипи-тоз алып кына түгел, бал, май, чәкчәк яки бавырсак кебек күчтәнәчләр белән баралар.

Хәл ителәсе мәсьәләне уртага салып сөйләшкәч һәм ризалык алынгач, шушы ук очрашу вакытында еш кына кайчанрак никах укыту һәм кайда, ни рәвешле туй үздыру, туй чыгымнарын бергәләп күтәрешү турында да сүз кузгатыла.

Туйга әзерләнү

Әзерлек чорында барыннан да элек, туй мәҗлесе кайда уздырылачак — кыз өендәме, егет ягындамы, әллә кафеда яки ашханәдәме — шул билгеләнә, мәҗлескә күпме һәм нинди кунаклар чакырылачагы ачыклана, исемлек төзелә. Һәм, әлбәттә инде, туй чыгымнарының нәрсәләргә тотылачагы хәл ителә. Аерым төбәкләрдәге, бигрәк тә авыл җирләрендәге гадәт буенча, ике як үзләренең кайсы туганнарына кара-каршы бүләкләр бирешү турында да үзара килешеп куялар.

Бүләкнең иң затлыларын — алтын балдаклар, кәләшкә дигән туй күлмәге, бөркәнчек һәм туфлиләр сатып алу кияү өлешенә туры килә. Кайчакта туйда киячәк киемнәрен яки туфлиен булачак килен үзе дә ала. Аннары яшьләр туйга бер яки берничә музыкант (һәм кайчакта җырчы), фотограф һәм кинокамерага төшерүче чакыру мәсьәләсен дә, үзара киңәшеп, хәл итәләр. Әлеге мәшәкатьләргә, янә килеп, аерым кунакларны барып алу яки илтеп кую өчен алдан ук транспорт белешеп кую, чакыру билетлары тарату, сценарийга ярашлы төрле шаян текстлар әзерләү, стенага элү өчен кызыклы рәсем һәм плакатлар булдыру, төрле уеннар өчен кирәкле әйберләр хәстәрләү кебек уннарча эшләр килеп ялгана.

Аерым плакатларның текстларын да күрсәтеп була: «Ир — баш, хатын — муен», «Илдә матурлар бетәрме, җан сөйгәнгә җитәрме?!», «Ирне ир иткән — хатын, хатынны хатын иткән — ир», «Ир — келәт, хатын — йозак», «Ир хакы — тәңре хакы».

Аннары килеп, өйләнешүче яшьләрнең фотостендын эшләү дә бик уңышлы. Аларның фотоларын алып, бер уртак стенд эшләү аеруча күңелле чыга. Ләкин фото асларындагы сүзләрне, һичшиксез, кызыклы итеп язарга кирәк.

Никах укыту һәм никах мәҗлесе

Никах йоласы байтак кына төбәкләрдә туйдан алда була. Һәм, урынына карап, мәсәлән, Оренбург, Пермь, Самара, Чиләбе якларында һәм Башкортостанның аерым районнарында ул күбесенчә әлеге бәйрәмгә кадәр бер атна яки кайчакта бер-ике ай элегрәк үткәрелә. Ә инде Арча, Саба, Апас, Түбән Кама, Кайбыч, Кукмара һәм башка кайбер районнарда никах төп мәҗлескә чаклы бер-ике көн алдан, яисә туй буласы көнне укыла.

Никах күпчелек очракта кыз ягында уза һәм хәзерге вакытта никах мәҗлесендә егет һәм кәләшнең әти-әниләре, якын туганнары гына түгел, ә яшьләр үзләре дә катнаша. Кәләш һәм хатын-кызларның башында бәйләнгән ак яулык, кияү һәм ир-атлар башында түбәтәй була. Мулла шаһитлар алдында яшьләрнең никахлашырга ризалыгын алгач, Коръәндәге Ниса һәм Нур сурәләреннән ир белән хатын никахына, шулай ук аларның хокук һәм вазифаларына бәйләнешле аятьләр укый. Ахыр килеп, мулла сорауларына ике яктан да «бирдем»-«алдым» дип җаваплар алынгач, «Амин!» сүзе белән расланып һәм хупланып, никах үз көченә керә.

Никах уку тәмамлангач, никах ашына чират җитә. Алдан ук әзерләнгән табынга йола ашларыннан бал-май, чәкчәк яки бавырсак, баллы су — ширбәт куела. Шулай ук, ягына карап, итле ризыклардан токмачлы аш, бәлеш тә бирелә. Исерткеч эчемлекләр исә өстәлгә бөтенләй куелмый. Баллы суны, догалар укылып беткәч, изге теләкләр тели-тели, башта килен белән кияүгә эчертәләр. Җае чыкканда, яшьләргә хаҗдан алып кайтылган зәмзәм суын эчерү гадәте дә бар.

Никахтан соң яшь кияүгә кыз өенә берничә көн куна калырга рөхсәт ителә. Һәм кайбер төбәкләрдә бу йола («кияү мунчасы»н да бергә кушып) үтәлә дә. Әмма күпчелек очракта егет һәм аның белән килүчеләр никах мәҗлесеннән соң кайтып китәләр. Егет белән кыз, билгеләнгән көнне язылышкач һәм туй үткәч кенә, кавышалар. Казан татарларында һәм Башкортстанның Ык буе районнарында исә никах укыту һәм никах чәе (ашы) уздыру, традицион гадәт буенча, еш кына туй белән бер көнгә туры килә һәм туй әлеге җыйнама вариантта үткәрелгәндә, кагыйдә буларак, башта хәзерге көнгә яраклаштырылган кияү каршылау йоласы башкарыла. Шуннан соң гына, мулланы алып килеп, никах укыталар һәм җиңелчә генә никах мәҗлесе ясап алалар.

Аннары инде — язылышу тантанасы. Һәм шул кичне шаулап үткән туй мәҗлесеннән соң, яшьләр кыз йортында кавышалар. Йола буенча, кияү мунчасы да кыз ягында була. Яшь кияү шуннан соң кәләше белән берничә көн бабасы йортында кала ала.

Кияү каршылау, сынау-каршылыклар аша үткәрү

Кияү кешенең кәләше янына килүе яңа горефләр белән үрелгән ике төрле традицион йола белән бәйле: 1) кызны язылышырга алып бару, кичен аның ягында үткәреләчәк туй мәҗлесендә катнашу һәм, бабасы йортында калып, кыз куенына керү өчен; яки 2) кызны язылышырга (кайчакта никах та укытырга) алып китү, үз йортына килен итеп төшерү өчен. Соңгы очракта, димәк, туй да, кияү куйнына керү дә егет ягында була. Хәзерге вакытта туй мәҗлесен өченче бер нейтраль урында — кафеда яки ашханәдә уздырылуы да гадәти күренеш. Монысы инде күбрәк шәһәр җире өчен хас.

Яшь кияү сөйгәне янына яки кыз алырга дус-ишләре, туганнары белән машиналарга, яисә, сирәк булса да, җигүле атларга төялеп килә. Капка яки ишек-подъезд төбендә аларны махсус рәвештә тудырылган төрле каршылыклар, берсеннән-берсе хәйләкәррәк итеп корылган тозак-киртәләр каршы ала.

Кыз яшәгән йортның капка яки ишек-подъезд алды. Машиналар (атлар) туктауга, кыз ягыннан берничә бала, керү юлын бүлеп, тиз генә аркылыга чуклы бау яки лента сузалар. Җизнәләре кияү егетләре белән, шау-гөр килеп, болар каршына килеп туктый. Башка кунаклар бераз читтәрәк урын ала. Балалар килүчеләрне алдан өйрәнеп куйган «Ишек бавы» куплетларын такмаклап каршы алалар.

Капка (ишек) хакы бер алтын,
Безнең апа мең алтын,
Ашыкмый тор, кияү абый,
Балалар бүләк алсын.
Без риза юмарт кияүгә
Апабызны бирергә,
Пар кошлар кебек сайрашып
Гомер итегез бергә!

Җизни кеше балаларга әзерләп килгән конфетларын өләшә һәм вак акча сибә. Бала-чага шуларны чыр-чу килеп җыйган арада, ул үзенең булачак шаһиты һәм кияү егетләре белән ишек алдына (яки подъезд төбенә) үтә. Егетне озата килгән башка кунаклар, бераз арттарак калып, боларга иярәләр. Ул арада кияү һәм кияү егетләрен кыз тарафдарлары — бер төркем яшьләр уратып ала.

— Сабыр ит, кияүкәй, керергә әле өлгерерсең.

— Син башта безнең сынау биремнәрен үтә.

— Без кушкан эшләрне дә эшләп күрсәт.

— Син элек безгә утын ярып күрсәт әле. Ничек ярасың икән, күрик. Аннары матур итеп өеп тә куярсың. Калганын соңыннан сөйләшербез.

Кияү биремне үти.

Кыз ягы. Тел тидерерлек түгел. Монысын башкарып чыга алдың.

Икенчесе. Әйе, сынатмадың. Инде сиңа яңа бирем, егеткәй. Менә сиңа борчак салынган стакан һәм поднос. Подносны шушы урындыкка куй да, өстенә тезеп, сөйгәнеңнең исемен яз. Кара аны, борчакларың тәгәри дип кенә язуы танымаслык булмасын. (Кайбер урыннарда кызның исемен вак акча белән дә яздырталар).

Бу бирем дә үтәлә.

— Каршыгыздагы ике ватманга (плакатка) күз салыгыз әле. Аларның берсендә күп кызларның помадалы ирен эзләре төшкән. Икенчесендә исә кәләшеңә кагылышлы төрле саннар язылган. Шулар арасыннан сөйгәнеңнең иренен тану һәм кайсы саннарның нинди мәгънә белдерүен аңлатып бирү сорала синнән, кияү. (Әлеге биремнәр кайчакта аерым-аерым да бирелә ала.) Һәр дөрес булмаган җавабың өчен безгә, кәләшеңнең якыннарына, штраф тәртибендә азмы-күпме акча түләргә әзер бул.

Кайбер урыннарда сүз барган ике ватман белән янәшә өченчесе дә булырга мөмкин. Анысына кечкенә балаларның фоторәсемнәрен ябыштыралар. Кияү кеше шулар арасыннан кәләшенең бала чактагы рәсемен табып күрсәтергә тиеш.

Әлеге биремнәр белән исәп-хисапны өзгәннән соң гына, яшь кияүгә өйалды яки подъезд ишегеннән эчкә үтәргә рөхсәт ителә. Әмма, кызы янына барып җиткәнче, тагын яңа киртәләр аша узарга кирәк әле аңа. Әйтик, кәләш күп катлы йортның югары катында яшәсә, аның янына ашкынучы яшь кияүне этаж яки берничә баскыч саен язып куелган сораулар көтә: «Сөйгәнеңнең яраткан ризыгы?», «Сөйгәнең нинди йолдызлык астында туган?», «Сөйгәнеңнең нәселендә кемнәр бар?», «Сөйгәнеңнең яраткан кино герое кем?», «Сөйгәнеңнең яшәү девизы нинди?» һ.б. Шушыңа охшаш сорауларны гадәттә, авыл йортының өйалды идәненә яки тулай торак коридорына да язып салалар. (Кайбер урыннарда шушы ук сорауларны, юлда туктата-туктата, телдән дә бирәләр. Һәм кайда гына язып куелмасын, сөйгәнең белән кавышырга килгәнсең икән, син ул сорауларга җавап эзләргә, таба алмаган саен, кесәңне юкартырга тиешсең.)

Алда, ниһаять, өйгә яки квартирага керә торган ишек. Каршыга подноска куеп бер зур яисә кечерәк өч банка күтәргән кызлар (җиңгиләр) килеп баса. Аларга сөт (сок, компот) салынган. Бу юлы нәрсә эшләргә кирәклеген кызлар җыр белән яки такмаклап әйтеп бирәләр.

Кыз янына керер өчен
Ачкыч кирәк, егеткәй,
Ачкычы савыт эчендә,
Эчкәч табылыр, егеткәй.
Көмеш ачкычы табылса,
Ишек ачылыр, егеткәй,
Кара кашлы кыз янына
Иңәрсең, әй, егеткәй.

Яшь кияү һәм кияү егетләре, ачкычны кулларына төшереп, җиңүле кыяфәт белән эчкә үтәләр. Ләкин -күпме сынарга була диген — янә ниндидер тозактан котыласы яки соңгы биремнәр үтисе бар икән. Алары төрлечә оештырыла. Йә сулы таз (ләгән) куеп, егеткә: «Кәләшеңнең иң кадерле нәрсәсен шунда сал!» — диләр.

Шулай ук кияүне икенче төрле сынау да көтәргә мөмкин. Ошбу очракта аңа ишек янында сулы бер стакан тоттыралар. Суы яртыдан артыграк яки стаканның өчтән икесе күләмендә. Яшь кияүгә сынауның шартын болай аңлаталар:

— Менә сиңа сөюеңнең тирәнлеген аңлатырга тулып җитмәгән сулы стакан. Шуның эченә вак (көмеш) акчалар салып тутырырга кирәк. Тутыру гына түгел, мәхәббәтең ташып торган кебек, символик мәгънә белдерүче стакан да ташып чыгарлык булсын.

Сөюләрең тирән булса,
Бәхетең дә ташып торыр,
Ташып чыккан стакан да —
Бәхет билгесе шул булыр.

Кияүне сагалап торучы сынауларның тагын берсе мондый. Ишек янында яшь кияүне бер җепкә тагылган һава шарлары белән каршылыйлар. Аларның эченә егетнең өйләнү сәбәбен юри төртмәле итеп аңлаткан язулы кәгазьләр салынган. «Сәбәбен үзем дә белмим», «Йортлары зур, йортка керәсем килә (үземнекен исә сатармын)», «Әтисе бай күренә, машина бүләк итәр дип уйлыйм», «Салган баштан, юләрләнеп, вәгъдә биреп ташлаган идем», «Кәләшемнең әти-әнисе һәм туганнары ягыннан зур-зур бүләкләр өмет иткәнгә өйләнәм», «Иптәшләр киңәш итте. Аларның сүзен егып булмый бит инде», «Өзелеп яратканга өйләнәм» — менә ул язуларның эчтәлеге.

Белүебезчә, арада бер генә кәгазьдә өйләнүнең сәбәбе «ярату» дип күрсәтелгән. Димәк, әгәр кияү үзен каршылаучылар алдында көлке хәлгә каласы килмәсә, шарларны, штраф түли-түли, шул язу чыкканчы шартлатырга тиеш.

Башка төрле сынау-биремнәр дә юк түгел. Яшь кияүгә йә кәләшнең түшәмгә беркетелгән портретын үбәргә кушалар, йә «яратам» дигән сүзне өч-дүрт телдә барысы да ишетелерлек итеп, кычкырып әйттерәләр. Яисә инде, кат-кат төенләнеп беткән бауның төеннәрен чишә-чишә, кызының үзенә ошаган иң матур гадәтләрен санап чыгарга боералар.

Тапкыр һәм елгыр егетләр, билгеле, һәр сорауны үтәргә җаен-ысулын таба. Хәтта аяк киемнәрен салып, тазга үзләре кереп баса. Әгәр ахырда коробкаларга салынган аяк киемнәре арасыннан сөйгәненең туфлиен да табып алырга кушсалар, анысын да бик рәхәтләнеп үти. Кирәк икән, шунда ук акчасын да түли. Очрашу минутлары якынлаша бит!

Менә, ниһаять, әкият каһарманы кебек күпме сынаулар аша үткән егет үзен озатучылар белән соңгы бүлмәгә керә. Кәләшен, әлбәттә, шкаф-шифоньер эченә яки балконга яшергәннәр. Кайбер якларда исә яшь кияү хәзерге вакытта очрый торган мондый күренешкә тап була. Бүлмә уртасында өч урындык. Аларга каплаулы җәймә астына буй-сыннары бер төрлерәк булып күренүче өч хатын-кыз заты утырган. (Берсе әби кеше, яисә хәтта кызлар булып киенгән ир-егет булырга да мөмкин.) Шул өчнең берсе — кәләш.

Кияү кеше шулар арасыннан — менә бит нинди четерекле һәм хәйләкәр тозаклар бар (!) — үзенең сөйгәнен танып курсәтергә тиеш. Танымаса, көлкегә калса, әлбәттә, янә акча түли. Акчасын акча, ә менә аның гарьлегенә ничек түзәргә диген?! Юк, һич гарьләнергә кирәкми. Бу юри ялгышырлык итеп төзелгән наян һәм эчкерсез шаяру гына. Уңайсыз хәл ул, сөйгәнеңне шунда кочагыңа алуың белән үк, эреп юкка чыга да куя.

Калганы сугыштан соң гадәткә кергән йола буенча бара. Барыбыз да, җыйнаулашып, җиңелчә әзерләнгән табын янына утырышабыз яки, фуршеттагы кебек, өстәл тирәли баскан килеш кенә ризыкланабыз, чөнки тышта загска бару өчен машиналар көтеп тора. Аннары инде, язылышканнан һәм истәлекле урыннарда булганнан соң (кайбер парлар бу көнне мәчеткә дә бара) — туй мәҗлесе үткәрү өчен кабат кыз йортына кайту, яисә кызны килен итеп төшереп, туйны егет йортында яки нейтраль бер урында (кафеда, ашханәдә) ясау.

Язылышу, таныклык алу

Язылышырга, рәсми рәвештә никахлашырга яшьләр кияү каршылау мәҗлесеннән соң яисә дини никах мәҗлесе үткәч киләләр. Язылышу урыны — шәһәр җирендә загс, авыл җирендә (хәзерге вакытта) — авыл җирлеге башкарма комитеты. Кайчакта язылышу тантанасын матур итеп бизәлгән, туй плакатлары һәм котлау сүзләре, изге теләкләр язып эленгән мәдәният йортында яки клубта да үткәрәләр.

Бер-бер артлы бәйрәмчә зиннәтләндерелгән туй машиналары (дугаларына кыңгыраулар, төсле шарлар таккан туй атлары) килеп туктый. Алгы машинада — яшь пар һәм шаһитлар. Калган машиналарга озата килүчеләр утырган.

Тантананың башлануын белдереп, залның ишекләре киерелеп ачыла. Туй маршы яңгырый. Кәләш белән кияү, култыклашып, залга үтәләр, алар артыннан шаһитлар, ата-аналар, кунаклар керә. Яшь пар идәнгә җәелгән палас буенча килеп һәм шактый гына ара калдырып, түрдә торган өстәл алдында туктый. Озатучылар, алардан арткарак калып, бер як читтә тезелешеп басалар. Өстәл артында — тантананы алып баручылар. Музыка тынгач, комитет рәисе сүз ала.

Гаилә коруның әһәмияте, кияү һәм кәләшнең бурыч-вазифалары турында сөйләгәч, яшьләрнең икесеннән дә никахка ризалыкларын сорый. Башта кәләш, аннары кияү ризалыкларын белдерә.

— Шаһитлар, әти-әниләрегез, туганнарыгыз алдында, үзегезнең теләгегез нигезендә, сезнең никахыгыз законлы рәвештә теркәлә. Яңа гаилә төзүегезне раслап, актлар китабына кул куюыгызны үтенәм.

Тантаналы музыка яңгырый. Яшьләр, парлашып, өстәл янына киләләр. Комитет рәисе аларга кайда кул куярга кирәклеген күрсәтә. Алар урыннарына кире барып баскач, алып баручы шаһитлардан да кул куйдырта. Шулчак яшьләр янына, алтын балдаклар куелган кечкенә поднос күтәреп, комитетның секретаре килеп баса.

— Кадерле яшьләр! Балдак — гаилә союзы, үзеңнең парыңа тугрылык билгесе. Күңелләрегезнең сафлыгын, хисләрегезнең ныклыгын раслап, балдаклар алмашырга тәкъдим итәм.

Музыка яңгырый. Кияү — кәләшкә, кәләш кияүгә балдак кигезәләр.

— Әле генә безнең күз алдында яңа гаилә туды. Русия Федерациясенең никах турындагы кодексы нигезендә яңа гына сезнең никахыгыз теркәлде, кадерле яшьләр. Сезне ир белән хатын дип игълан итәм.(Җитәкче кеше яшь кияү белән яшь кәләшнең кулларын кыса). Ә хәзер кулыгызга гаиләгезнең беренче һәм иң абруйлы документын — никахлашу таныклыгын тапшырырга рөхсәт итегез.

Таныклыкны тапшырганда, өч мәртәбә котлау аккордлары — фанфаралар яңгырап ала. Шул арада секретарь ханым палас өстенә кәләш чигеп эшләгән ак сөлгене җәя.

— Кадерле яшьләр! Мин сезне яңа тормыш юлына аяк басарга чакырам. Шушы сөлгегә басыгыз. Тормыш юлыгыз ак булырга тиешлеген чагылдыручы символ ул. (Яшьләр музыка уйнап торган бер вакытта сөлгегә басалар). Сезнең гаиләгез — дәүләтебезнең кечкенә бер күзәнәге. Гаиләләр никадәр нык булса, дәүләтебез дә шулкадәр куәтлерәк булачак. Авырлыклар килгәндә, аларны бергәләп җиңәргә өйрәнегез, бер-берегезгә ышанычлы таяныч булыгыз. Кайгы-хәсрәтсез, мул тормышта яшәвегезне телим. Таза-сәламәт балалар табып, аларны тигез тормышта бәхетле итеп үстерергә язсын. Ә хәзер барыбызның да уртак теләген чагылдырган ак сөлгене алыгыз, аны истәлек һәм кадерле әманәт итеп сакларсыз.

Котлау сүзе. Кадерле әти-әниләр! Сезне бүгенге шатлыгыгыз — балаларыгызның гаилә төзү куанычы белән котлыйбыз. Киленегез һәм киявегезне гаиләгезгә үз кызыгыз һәм үз улыгыз кебек кабул итегез. Аларның шатлыклары да, борчулары да сезнең белән уртак булсын. Ә сез, яшьләр, үзегезне үстергән әти-әниләрегезне һәрвакыт хөрмәт итегез, аларга һәрчак игелекле һәм картлык көннәрендә ярдәмчеләре булыгыз.

Яшь кияү һәм яшь киленне башта әти-әниләре, аннары башкалар котлый. Яшьләрне тәбрикләп, чәчәк бәйләмнәре тапшыралар. Язылышкан чакта фотога төшереп торган фотограф соңыннан, яшь кияү белән яшь кәләшне уртага бастырып, кунакларны да кат-кат карточкага төшерә. Шуның белән язылышу тантанасы тәмамлана.

Кодаларны каршы алу

Туйга килүче кода-кодагыйларны зурлап, элеккечә җыр белән каршы алу гадәте аерым төбәкләрдә хәзер дә яшәп килә. Бу йола-гадәт бигрәк тә керәшеннәр һәм мишәр татарлары, аларның да өлкәнрәк һәм урта яшьтәге буыннары өчен характерлы.

Әлеге этник төркемнәрдә яшь кияүнең яки кәләшнең әти-әниләре (төп кодалар һәм кодагыйлар) туй буласы якка күбесенчә балалары язылышып кайткач киләләр яисә, әгәр туй мәҗлесе (варианты: өлкәннәр туе) икенче көнне үткәреләсе булса, икенче көнне киләләр. Кыз йортында (кияү ягында) машиналарга яки атларга төялеп килүче кунакларны (алар арасында иярчен яки канат дип йөртелә торган кода-кодачалар да була) капка яки подъезд төбендә каршы алалар. Кайбер якларда туй кодаларын урам башына чыгып, ягъни бераз алга барып каршылау гадәте дә бар.

Каршылаучылар һәм кунаклар җылы итеп күрешәләр. Туйга чакырылганнар әле килеп бетмәгән булса, ишегалдында гәпләшеп, уен-бию оештырып алырга да була. Соңыннан барысы да җыелып, табын әзерләнгән йорт эченә үтәләр.

Туй мәҗлесе

Табынга утырышалар. Кыз ягыннан аның шаһиты, әти-әниләре (яки, киресенчә, егетнең әти-әниләре) урын ала.

Егет ягы да шушы ук тәртиптә урнаша. (Кайбер төбәкләрдә табынның бер ягына кызның туганнары һәм дус-ишләре, икенче ягына исә егет ягы кунаклары утыра). Кунаклар утырышып беткәч яисә алдан ук туй алып баручыны (тамада яки кайбер якларда аталганча, табын башлыгын) билгелиләр. Аның абруйлы һәм иң мөһиме — җор телле һәм юморга бай сүз остасы булырга тиешлеге бәхәссез. Шул ук вакытта ул, әлбәттә, ике як белән дә теге яки бу дәрәҗәдә таныш булырга, кунак сыйлау һәм табын белән идарә итү сәләтенә дә ия булырга тиеш.

Мәҗлесне кызның (яки яшь кияүнең) әтисе ачып җибәрә һәм, мәҗлеснең ни уңае белән җыелуын искәртеп, гомуми рәвештә генә мәҗлестә кемнәр катнашуын әйтә. Чөнки кунаклар табынга утырышканчы ук инде бер-берсе белән азмы-күпме танышкан булалар. Әмма шушы ук эшне табынны алып баручы да оста итеп эшли ала. Бу очракта ул, тамада кешегә тәгаенләнгән хокук буенча, беренче сүзне (тостны) үзе әйтә. Һәм шуннан соңгы иң тәүге сүзне кыз һәм егетне табып үстергән аналарына бирә. Шәхсән минем үз карашымча, әни кешеләрне шушы рәвешле олылау отышлырак.

Шул рәвешле туй мәҗлесе башланып китә. Кунаклар салат кебек ризыклардан, салкын ашлардан авыз итәләр.

Кияү белән кәләшнең әти-әниләре сөйләп бераз вакыт үткәч, шаһитларның берсе урыныннан күтәрелә.

Шаһит кыз. Иптәшләр, әле генә Айдар белән Галия исеменә килгән телеграммаларны һәм хат-открыткаларны китерделәр. Бик кызыклы һәм гыйбрәтле телеграммалар, файдалы киңәшләр язылган открыткалар. Гаилә корган дусларыбызны һәм кунакларыбызны шуларның бер өлеше белән таныштырасым килә. Игътибар белән тыңлагыз.

1. «Кызганычка каршы, никах туегызда катнаша алмыйм. Тугыз айдан соң килеп җитәрмен. Минем туйны бергәләп бәйрәм итәрбез». — Балагыз.

2. «Ипотека буенча льготный квартир һәм акчалата ярдәм аласыгыз килсә, безнең тууны бик озакка калдырмагыз». — Икенче һәм өченче балаларыгыз.

3. «Коляска, карават, пеленка-биләү кебек әйберләрне, инфляция булганын көтмичә, хәзердән үк алып кую хәерле. Туйдан соң ук безгә рәхим итегез». — «Детский мир» кибете сатучылары.

4. «Аерылмагыз, аерылмагыз, булса да сәбәпләре, канатларны каера ул аерылу сәгатьләре». — Әлфия Афзалова апагыз.

Шаһит егет. Каршы килмәсәгез, Айдарга һәм мәҗлес исеменә килгән теләк-киңәшләр белән үзем таныштырам.

1. «Без, буйдаклар, мәхәббәт өлкәсендә иң ирекле һәм иң бәхетле кешеләр. Үз иркәң белән шул иректән ваз кичүеңнең ахыры хәерле булсын». — Буйдаклар җәмгыяте.

2. «Сөйгәнең белән үбешү дә, тибешү дә килешә. Ләкин тибешәм дип 15 тәүлеккә утыра күрмә». — Милициянең КПЗ бүлеге хезмәткәрләре.

3. «Хатын кеше авызында бер теш кенә калса да, рәнҗеткән ирен чәйнәп өзә ала. Аның тешләреннән саклан. Нахакка хатыныңны рәнҗетмә». — Алтын туен үткәргән бабаң.

4. «Хатыныңны фәрештә итеп күрәсең килсә, аның өчен җәннәт тудыр». — Төрле халыкларның мәкальләрен, файдалы киңәшләрен өйрәнгән профессор Хуҗиәхмәт Мәхмүтов абыегыз.

Туй үткәрелә торган өйдә яки, гомумән, туй кафеда яки ашханәдә үткәрелгән очракта да, йә кыз, йә кияү ягыннан яраткан әби кеше (дәү әни) була. Телеграммалар һәм хат-открыткалар укылганнан соң, өченче итеп (теләге булганда, әлбәттә) аны сөйләтеп алу да бик урынлы.

Мәҗлес тантанасы, туй ризыклары белән сыйлану дәвам итә. Табынны алып баручы, җаен китереп, әле бер кешегә, әле икенчеләргә сүз бирә. Туйда сөйләргә теләүчеләр һәрчак күп булганлыктан, һәр тост-нотыктан соң бокал күтәртмичә, берничә чыгышны, һичшиксез, бергә берләштерү бик уңай һәм бик тә кулай. Бу, бердән, кунакларны күп эчүдән саклау өчен кирәк булса (кызганычка, хәзер туй кунаклары элеккечә ачы бал яки сыра гына эчми бит!), икенчедән, сүз әйтергә теләүчеләрнең барысын да сөйләтеп чыгу өчен кирәк. Бу, димәк, ризасызлык белдерүгә, үпкәләшүләргә юл калдырмау да дигән сүз. Аннары килеп, кунакларның берсен мактап, икенчесенең исемен генә атап сүз бирү дә килешми. Һәркемгә бер кәлимә булса да җылы сүз табарга тырышырга кирәк һәм сөйләргә тиешле кешеләрне, әзерләнеп торсыннар өчен, сүз бирер алдыннан искәртергә кирәк. Ләкин боларга ирешү өчен хуҗалардан алдан ук тиешле мәгълүматлар алып яки, һич югында, мәҗлес барышында ачыклап, сүз бирәсе кешеләрне икешәр, хәтта кайчакта өчәр итеп берләштерә белү таләп ителә. Әйтик, кызның яки егетнең туганнарын ике яктан да берәр-берәр итеп, яисә башта бер яктан икешәр, аннары икенче яктан да шулкадәр кешене сөйләтү уңышлы чыга. Ләкин туганнарның тост-нотыкларын, һичшиксез, яшь кияү белән яшь кәләшнең бергә укыган яки бергә эшләгән дус-ишләренең, хезмәттәшләре һәм дә күрше-күләннәренең чыгышлары белән аралаштырып (ягъни алмаш-тилмәш сүз биреп) алып бару зарур.

Укытучы-остаз булган яки аеруча хөрмәт ителгән кунакларга, шул исәптән эш буенча яшьләрнең башлыгы-начальнигы булган кешеләргә, чыгарылма рәвештә, аерым-аерым сүз бирү дә нигезле. (Мәҗлестә кеше аз булган очракта исә кунакларга сүзне берәмләп бирү дә таманга туры килә). Һәм, әлбәттә инде, мәҗлес җанлы һәм күңелле барсын өчен, шаһитлар ярдәмендә яки катнашлыгында вакыт-вакыт арага төрле уеннар һәм музыкаль тостлар кертеп җибәрү дә үзен нык аклый. Чөнки бу хаклы рәвештә хәзерге туйларның мотлак сыйфаты һәм үзенчәлеге булып санала. Әмма уеннар, минемчә, бигрәк тә олылар катнашкан туйда, үзмаксат төсен алырга, ягъни сөйләүләрне күмеп китәргә тиеш түгел. Аларның бер өлешен, күп кенә якларда гадәткә кергәнчә, тәнәфес вакытында да үткәреп була бит.

Хөрмәт саклап хуҗа-башлык кешене алданрак сөйләткәннән соң, бераз ара калдырып, сүзне яшь кияү белән киленнең якын туганнарына бирү соралып тора.

Бу очракта ике вариант алга баса: йә башта олы кода-кодагыйларның якын туганнарын сөйләтү, яисә, әгәр егетнең дә, кызның да бертуганнары бар икән, шуларга сүз бирү. Мин шәхсән үзем олырак буын вәкилләре белән яшьләрнең чыгышларын аралаштырып алып бару уңышлырак дип саныйм һәм инде олылар сөйләгәнлектән, бу юлы сүзне яшь парның бертуганнарына бирү ягында торам.

Шаһит кыз. Айдар, син иртән кәләшем янына кергәндә сынаулар аша үттем инде дип бик куанып утырмасаң иде. Тагын да сынау үтәсең бар әле — басуыңны сорыйм. Алдагы сынау — сине якыннанрак белү, интервью алу характерында. Сорауларга икеле-микеле итеп түгел, ә дөрес итеп җавап бирергә кирәк.

Беренче сорау.Хатын кеше, ягъни ир хатыны синеңчә нинди сыйфатларга ия булырга тиеш? Галиядә күрергә теләгән шундый дүрт сыйфатны санап күрсәт.

(Яшь кияү җавабыннан соң икенче сорау бирелә.)

Икенче сорау.Хатының өйдә юк, ди. Балаң елый, асты юешләнгән, тамагы ач. Җитмәсә, сөт кайнап чыгарга, камыр ташырга җыена. Шушы ситуациядә нишләр идең?

Өченче сорау.Кәләшең алтын балык тотты, ди. Синеңчә, ул алтын балыктан нәрсә сорар иде?

Дүртенче сорау.Хоббиең, мавыккан-яраткан шөгылең нинди?

Шаһит егет. Галия, сиңа да баштагы өч сорау шундый ук типта. Беренче сорау.Ир кеше, гаилә башлыгы синеңчә нинди сыйфатларга ия булырга тиеш? (Җавап алынгач, икенче, аннары өченче сораулар бирелә).

Икенче сорау.Ирең командировкада, ди. Мебельгә тузан утырган, кухняда юылмаган савыт-саба өелеп тора. Менә шундый чакта Айдарның әти-әнисе «килен, өйдә бул, хәзер килеп чыгабыз» дип шылтыраттылар, ди. Нишләр идең?

Өченче сорау.Ирең дә алтын балык тотты, ди. Синеңчә, ул әлеге балыктан нәрсә сорар иде икән?

Дүртенче сорау.Бишек җыры җырлап күрсәт, һичъюгы, көйләбрәк булса да сүзләрен әйт.

Менә шушы диалог-интервьюлы тамашадан соң инде кода-кодагыйларның туганнарына сүз бирергә вакыт җитә. Димәк, тамада кабат үз вазифаларына керешә.

Мәҗлес, озын паузаларга һәм темп-ритм бозылуга юл калдырмыйча, шул рәвешле җанлы төстә дәвам итә. Табында һәркем диярлек үзен, гомуми ритмга ярашып, дирижерга буйсынган музыкант кебек тотарга, табын кагыйдәләренә җайлашырга тырыша. Алып баручы исә, тәҗрибәле дирижер һәм режиссер кебек, кунаклар белән идарә итүен белә. Сүзне кияү белән кәләшнең дусларына бирә.

Шаһит егет. Хәзер без сезгә, дуслар, гаиләгездә эш-вазифа бүлешергә тәкъдим итәбез. Гадел булсын, ризасызлык тумасын өчен, без шобага үткәрергә булдык. Шуның өчен үз кулыгыз белән язган кәгазьләрне без менә шушы кечкенә капчыкка (пакетка) салдык. Сез шуларны берәм-берәм алып, кычкырып укырга тиеш буласыз.

Шаһит кыз. Үзегез беләсез, хәзерге заманда бусы ир эше, бусы хатын-кыз эше дип аерып тору юк. Капчыктан кем нинди кәгазь ала, шунда язылган эш яки вазифаның берсен үзе, икенчесен тормыш иптәше үтәргә тиеш булып чыга. Каршы түгелсездер бит?

Айдар белән Галия ризалыкларын белдерәләр һәм, чиратлашып, капчыктагы (пакеттагы) кәгазьләрне берәм-берәм алып укый башлыйлар. Кәгазьләргә язылган эш-вазифа төрләре мондый:

— Баланы мин үзем табармын, ә син багарсың.

— Гаиләнең прокуроры син булырсың, ә мин гаиләдә әби патша булырмын.

— Муеныма менеп атланмасаң, үзеңне өрмәгән җиргә утыртмам. Ә син артымнан сөеп кенә торырсың.

— Мин диванда ятып сиңа гәзит-журнал укырмын, ә син идән юарсың.

— Кухняда командир — син, өйдә главнокомандующий -мин.

— Минем турындагы имеш-мимешләргә карата син саңгырау бул, синең кимчелекле якларыңа карата мин сукыр булырмын.

— Акчаны табу һәм туздыру миңа йөкләнгән, ә син исәп-хисап алып барырсың.

-Бала имезү — минем эш, астын чистарту, чүпрәкләрен юып тору — синең эш.

— Җәнҗал чыга башласа, мин шундук колагыма мамык тыгармын, ә син минем арттан ук авызыңны йомарсың.

Мәҗлес дәвам итә. Кунаклар, күңелле гапләшә-гапләшә, сыйлануларын беләләр. Бер ашны икенче аш алмаштыра. Янә алып баручы сүз ала.

Алып баручы. Кем ничектер, җәмәгать, мин үзем хәзер музыкаль тост тыңлау ягында. Безнең табында сезгә яхшы билгеле булган менә дигән укытучы һәм җыр остасы Сания ханым бар (шартлы исем). Ходай аңа шулай күпкырлы талант биргән. Аның җырлавын барыбыз да бик яратабыз, мөкиббән китеп тыңлыйбыз. Ягез, Сания ханым, яшьләр хөрмәтенә бер матур җыр җырлап җибәрегез әле.

Шушының артыннан ук, әлеге җырчыга кушылып, табындагылар бер-ике күмәк җыр да башкарып алырга мөмкин. Ләкин кода-кодагыйларның, табындашларның кара-каршы җырлашып утыруын, яки ике төркемнең җыр ярышын мәҗлеснең икенче яртысына калдыру хәерле.

Кунаклар җыр белән күңел ачкан арада шаһитлар кухнядан (күрше бүлмәдән) калай поднос күтәреп чыгалар. Поднос өстендә — аллюминий яки эмальләнгән бәләкәй тимер савыт (табак), сулы стакан, бер зуррак кына бәрәңге, пычак, юка итеп туралган чыра кисәкләре һәм шырпы. Әгәр шулар арасында савытны казан шикелле итеп кую өчен тимерчыбыктан ясалган өч аяклы таган да булса, бигрәк тә яхшы. Поднос, керешли үк, өстәл өстенә яки бер читтә торган тумбочкага (табуреткага) куела.

Җыр тынган араны туры китереп, алып баручы яшь кияү белән кәләшкә мөрәҗәгать итә. Тегеләр урыннарыннан торалар.

Алып баручы. Кадерле балакайлар, һәр нәрсәнең үз вакыты дигәндәй, гаиләгездә кемнең кем булырга һәм нәрсә белән шөгыльләнергә тиешлеге дә билгеле булды. Эш бүлешкәндә ризасызлык күрсәтү дигән нәрсә сизелмәде. Инде, ниһаять, сезгә, яңа тормышка аяк басучыларга, үзегезнең гаилә учагын кабызырга да вакыт җитте. Сезнең ашарга пешерү өчен беренче тапкыр кабызган учагыгыз асылда гаилә учагы символы да булыр. Шуңа күрә бик игътибарлы булыгыз, башта нәрсә эшләргә кирәклеген белеп эш итегез. (Тамада яшьләрне дә үз янына дәшеп, поднос куелган тумбочка янына килеп баса һәм сүзен дәвам итә). Менә карагыз, шаһит дусларыгыз сезгә ризык әзерләү һәм учак кабызып җибәрү өчен барысын да әзерләп куйган. Калганы сездән тора. Әйдә, башлагыз.

Яшьләр эшкә керешә. Яшь килен тиз генә бәрәңге әрчи дә, икегә ярып, «казанга» сала. Өстенә су да сала.

Яшь кияү исә таганга «казанны» һәм астына чыраларны урнаштыра тора һәм бәрәңгене салу белән үк, учак кабызып җибәрә.

Алып баручы (эш белән мәшгуль яшьләрне дәртләндереп). Күрегез, җәмәгать, гаиләдә бердәм эш башланды. Сөбханалла, икесе дә бик уңган икән -куллары эшкә ятышып, уйнап кына тора. Әһә, эшчән кияүебез учак та кабызып җибәрде. Афәрин! (Шунда ук алып баручы яшь гаиләнең үзенә мөрәҗәгать итә). Ә хәзер, яшьләр, гаилә утыгызны, парлашып күтәреп, кунакларны әйләнеп чыгыгыз. Тантаналы гаилә парады булсын. (Дәртле музыка яңгырый. Яшьләр көй ритмы уңаена табынны әйләнәләр. Алар урап килгәндә, алып баручы чыгышын йомгаклау сүзләре белән тәмамлый). Без — табындашлар исә сезгә, кадерле дуслар, барыбыз дәррәү булып, «гаилә утыгыз беркайчан да сүнмәсен!» дибез. Гаилә утыгыз гомер буена йөрәкләрегезгә җылылык биреп, юлыгызны яктыртып торсын! Безнең бу теләгебез фәрештәнең «амин!» дигән чагына туры килсен!

Шаһит егет (төргәген югары күтәреп). Иптәшләр, сюрприз, көтелмәгәндә зур сюрприз! Әле генә безнең кулга яшь кияү белән яшь кәләшнең иң беренче фотолары килеп эләкте. (Белүебезчә, цифрлы аппаратлар кулланылган хәзерге заманда ике-өч сәгать эчендә фотоларны әзер итү һич тә проблема түгел.)

Шаһит кыз. Әйе, берничә сәгать элек загста һәм истәлекле урыннарда төшкән фотолары. Һәм, чынлап та, яшь гаиләнең иң беренче фотолары болар. Менә, читтән генә күз салыгыз. Әлеге фотоларны без — барыгыз да кул чабыгыз, хөрмәтле кунаклар — яңа гына табадан төшкән коймак кебек, беренче итеп яшьләрнең үзләренә тапшырабыз.

Шаһит егет. Ә иң матур чыккан өч фотоның берәр данәсе, яшьләр ризалыгы белән, менә минем кулда калды. Хәзер мин өр-яңа уен тәкъдим итмәкче булам. Әйдәгез, символик рәвештә аукцион уены үткәреп алабыз. Акчасы, иш янына куш дигәндәй, яшьләр файдасына булыр.

Шаһит кыз. Аукционга беренче фото тәкъдим ителә. Яшь кияү белән яшь кәләш бер-берсенә йөзекләр кидергән вакыт. Бик матур истәлек булачак. Кем алырга тели? Башлангыч бәясе — утыз сум. Утыз сум — бер, утыз сум — ике…

Берсен-берсе уздыра-уздыра әйтелгән саннар яңгырый: йөз сум, йөз илле сум…

Шушының белән мәҗлеснең беренче яртысы тәмамлана. Тәнәфес игълан ителә. Бераз җилләнеп, ял итеп алу саф һавада, әйтик, ишегалдында үтсә, бигрәк тә яхшы. Мондый чакта иркенләп татарча һәм заманча биюләр, танцылар оештырып була. Төрле хәрәкәтле уеннар үткәрү дә шактый җиңелгә туры килә. Һәм әйтергә кирәк, күп җирләрдә, бигрәк тә шаһитлар актив катнашканда, тәнәфес вакыты шулай күңелле, матур булып уза да.

Сценарий свадьбы на татарском языке Хөрмәтле туганнар

Тамада:
Хөрмәтле туганнар! Кодалар-кодачалар, дуслар-иптәшләр! Бүген без барыбызгада якын булган Дамир белән Гөлсинәнең яшьлек туен үткәрергә җыелдык. Алар өчен сөйгән ярлары белән кавышу – олы куаныч, зур шатлык дип уйлыйбыз.Без моны ЗАГСта күреп ышандык. Алар бер-берсенә тугрылыклы ир белән хатын булырга вәгъдә биреп, газиз имзаларын куйдылар. Хәзер без аларны законлы ир һәм хатын дип танырга мәҗбүр һәм барыбыз исеменнән дә яңа тормышка аяк басулары белән чын күңелдән котлыйбыз, аларга бәхетле озын гомер, саулык-сәләмәтлек, игелекле балалар үстереүләрен телибез.

Озатабыз сезне озын юлга,
Олы юлга, тормыш юлына.
Кулны кулга, уйны уйга бәйләп,
Йөрәк белән бергә булырга.

ЗАГС биргән язу – кәгазь бит ул,
Саргая ул сандык төбендә.
Саргаймасын сезнең чын мәхәббәт,
Чәчәк атсын күңел түрендә.
Карамагыз дошман сүзләренә,
Гайбәтләрдән өстен булыгыз.
«Тел» алырга килгән дусларны сез
Бусагадан ерак куегыз.

Васыять бездән сезнең киләчәккә:

Кайгыларны уртак бүлегез.

Шатлыкларны матур бала итеп,

Бишекләрдә алып килегез.

Онытмагыз! Сәгать санап тора

Бу елларның узып барганын.

Югалтмагыз соңгы көңгә кадәр

Мәхәббәтнең алтын балдагын!

Тамада:

Әйдәгез, һәрбер өстәлгә хуҗалар сайлап китик, ягъни алдагы рюмкаларны зәм-зәм сулары белән даими тутырып торучылар.

Ә хәзер, шампан шәрапларын ачып, аягүрә басып, яшләр өчен беренчен тостны күтәрик һәм алдагы сый-хөрмәтләрдән ауыз итик…

Тамада:

Кунаклар, сез ашый торыгыз, ә мин туй тәртибен укып ишеттерәм, игътибар белән тыңлап утырыгыз.

1. Килен белән кияүне кыерсытмаска.

2. Бер тостка 2 рюмка, 2 тостка 1 рюмка эчү тыела!

3. Килен белән кияүнең һәм свидетельләрнең урынын алмаска. Штраф 500 сум.

4. Тарелкага башны куеп йокламаска, рюмканы кимермәскә, кашык-чәнечкене чәйнәмәскә, барлык савыт-сабаны урынында калдырырга.

5. Аяклар йөремәслек булганчы биергә, Айга ишетерлек итеп җырларга, бүләкләр беткәнче уйнарга.

6. Өйгә кайтканда игътибар булыгыз. Ботинкагызны яки хатыныгызны онытып калдырмагыз.

7. Әгәр инде алыштарсагыз – түфлине яңаракка, хатыныгызны яшьрәккә алыштырырга тырышың.

8. Туй тәртибе үтәлсен өчен, аның астына кул куярга кирәк. Ягъни рюмкалар белән тавыш бирүегезне сорыйбыз.

Тамада:

Кадерле килен һәм кияү! Сезнең бүгенге зур шатлыгыгыз ул — әти-әниләрегезнең дә зур шатлыгы. Хөрмәтле әти-әниләр! Газиз балаларыгызның уртак гаилә төзү куанычы белән чын күңелдән котлыйм, сезгә озын гомер телим.

Кадерле ___ кодагый! Кияүэгез ___ гайләгез өчен иң кадерле беренче кияү булсын! Кияү кеше ул, гөмүмән, бик кадерле кеше. Бүгенге табында кияүне мактыйк, ә иртәгә кәйнә йортында киленне мактарбыз. Ә хәзер яшьләрне котлаур өчен сүзне әниләре ___ бирәбез.

Тамада:

Рәхмәт, изге, матур теләкләрегез өчен. Әйдәгез әле, кодагыйның сүзләрен хуплап, рюмкаларны күтәрик!

Ә һәзер яшьләрне котлап, җырлап алырга да мөмкиндер, белгәннәрегез кушылып җырлагыз.

Җыр:

Яшәгез сез пар булып,

Икегез бер җан булып.

Күршеләргә үрнәк гаилә,

Дуслар өчен дан булып.

Котлы булсын туегыз,

Безгә үрнәк булыгыз.

Мәңге-мәңге бергә булсын

Тормыштагы юлыгыз.

Айдан якты безнең уй,

Балдан татлы безнең уй.

Ай көттерде, ел көттерде,

Ай, икегез, икегез,

Тигез гомер итегез.

Яшлек дәртен, мәхәббәтен

Картлыккача илтегез!

Ай, икегез, икегез!

Икегезнең битегез,

Икегез дә пар килгәнсез,

Тигез гомер итегез.

Алты малай, җиде кызны

Илгә бүләк итегез!

һай көттерде сезнең туй!

Тамада:

Яшь парларның касәсенә

Тутырып салыйк Катык.

Кызык булсын тормышлары,

Шушы катык искә төшеп,

Көлсеннәр эче катып…

Ак булсын ап-ак касәдәй

Тормыш юлыгыз башы.

Туган көн гомер башы ла,

Туй көне тормыш ташы.

Подноска куеп ике рюмка белән катык чыгаралар. Кияү белән кәләш аягүрә басып эчәләр. Калганнар кул чабып торалар.

Тамада:

Безгә катык юк инде, әйдәгез әле без алга куелган рюмкаларны гына күтәрик.

Хөрмәтле кунаклар! Кыйммәтле нинди дә булса әйбер сатып алганда, магазиннан гарантиялы паспорт бирелә. ____ белән ____ дә техник паспортлары бар. ____! Рәхим итеп ______ паспортын ал һәм безгә дә укып ишеттер.

Хөрмәтле кунаклар! Сизеп торам, сез барлык кунакларны да белеп бетермисездер әле? Шулай булгач сүзне кодагыйга бирер вакыт җиткәндер дип уйлыйм.

Таныша барыйк, котлауларны да дәвам итик.

[spoiler title=»Источники»]

• https://fotkay.ru/tatarskaya_svadba
• https://fotkay-msk.ru/tatarskaya_svadba
• https://womee.ru/stsenarij-tatarskoj-svadby/
• https://prazdnovik.ru/scenarij-dlya-tatarskoj-svadby.html
• https://svadbagolik.ru/article/scenarii-tatarskoi-svadby/
• http://nevesta-kazan.narod.ru/text/tatarcha-qotlu.htm
• https://www.banket-moskva.ru/foreign/scenarij13

[/spoiler]